2024-03-28T22:21:36Z
https://www.sijl.ir/?_action=export&rf=summon&issue=18568
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی
1394
3
3
گستره حرمت تغییر خلقالله از منظر قرآن کریم
ابوالقاسم
علیدوست
بر اساس آیات قرآن، خداوند، عالم را مسخر انسان قرار داده است. لازمه این تسخیر، جواز تصرف انسان در عالم و تغییر آن به منظور بهرهبری است؛ ولی در آیه 119 سوره نساء، تغییر خلقت از پروژههای شیطان برای گمراهی بشر معرفی شده است. پژوهش حاضر به این مسئله میپردازد که مرز جواز تصرف در عالم بر اساس جواز تسخیر و منع تغییر خلقالله چیست؟ آیا میتوان به لحاظ فقهی به معیاری رسید و میان این دو جدایی افکند؟در آیه مورد نظر، در مجموع چهار دیدگاه با عناوین ذیل وجود دارد: 1. دلالت آیه بر حرمت تغییر خلقت مطلقا (تغییر مطلق خلقت)؛ 2. دلالت آیه بر حرمت تغییر دین خدا؛ 3. دلالت آیه بر نکوهش از تغییر درون انسان؛ 4. دلالت آیه بر حرمت تغییر ناهمسو با هدف خلقت پدیدهها.دیدگاه چهارم، اندیشه صحیحی است که انسان را از ورود به گستره آفرینش الهی و رقمزدن جعلی بر خلاف آن منع میکند و مرز میان تسخیر و تغییر را روشن میسازد و در عین حال، از لوازم ناصحیح اندیشههای دیگر خالی است. البته وجود مصادیق مشکوک به طور محدود ـ همانگونه که در همه قوانین، امری عادی شمرده میشود ـ نباید دستمایه رد قرار گیرد
تغییر خلقت
تغییر دین
خلقالله
جعل تکوینی الهی
حرمت تغییر
2015
09
23
7
30
https://www.sijl.ir/article_134836_cd1557c5fb0a0f7a5f999336b7500654.pdf
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی
1394
3
3
سِیر تحریم خمر و درسهای آن
امیر
غنوی
در تحلیل آیات خمر، آنچه تاکنون بیشتر توجه شده، چگونگی تشریع حرمت خمر و بررسی آن از منظر آیاتالأحکام بوده است؛ ولی بررسی دوباره این آیات به مثابه طرحی چندمرحلهای در علاج مشکل ابتلای به خمر، تحقیق متفاوتی است که این مقاله گامی در جهت انجام آن میباشد.مهمترین نتیجه این بررسی کوتاه، نشاندادن ظرافتهایی است که قرآن در جهت ایجاد درگیری ذهنی، تغییر در نگاه و تحول در احساس به خرج داده، گامبهگام زمینه را برای رسیدن مخاطبان به لزوم تحریم و برخورد شدید فراهم کرده است
اعتیاد
تشریع تدریجی
خمر
گناه
تحول در ذهن و احساس
2015
09
23
31
64
https://www.sijl.ir/article_134838_32434e84bf3ebd942ba844fbe0d614e7.pdf
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی
1394
3
3
«ردّ در ارث» در پرتو قرآن کریم، با تأکید بر دیدگاه محقق خویی
خالد
غفوری الحسنی
یکی از مسائل اختلافی شدید که از گذشته در میان امامیه و اهل سنّت وجود داشته، وضعیت مال زاید از سهام ارث پس از تقسیم است. فقه امامیه به ردّ آن بر اصحاب فروض ارث قائل است، در حالی که فقه اهل سنّت پرداخت آن را به عصبه میداند. امامیه بر درستی دیدگاهش و بطلان تعصیب به چند دلیل از جمله «اجماع» و «روایات متواتر» استدلال میکند؛ ولی محقق خویی به گونهای جدید و با استناد به روش خاصی که بر نصوص قرآنی وارده در سهام ارث داشته است، دیدگاهی ارائه میدهد؛ دیدگاهی که شایسته بررسی و تحلیل میباشد. وی معتقد است ظاهر آیات ارث، تقسیم بالنسبه است، نه تقسیم بالإطلاق؛ یعنی بر اساس ظاهر آیات، کل مال برای وراث فرضبر میباشد؛ ولی به نسبت سهم و حصه هریک؛ بنابراین اضافهای باقی نمیماند تا به عصبه داده شود.در این مقاله به تبیین این دیدگاه جدید و تعمیق و تکمیل آن همت گماشتیم. مبنای تحلیل و استدلال نیز بر اساس روش اصولی متعارف بوده است
وارث قرابتبر
وارث فرضبر
ردّ در ارث
تعصیب
عول
2015
09
23
65
88
https://www.sijl.ir/article_134840_4c58ecef9fe68afca6f1284ce5e5d8d3.pdf
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی
1394
3
3
کوچ و انتقال اجباری (مطالعه تطبیقی در آموزههای قرآنی و اسناد بینالمللی)
سیدمصطفی ، حسین
میرمحمدی ، مشیری
باقیماندن در منطقه محل سکونت و زندگی، حق طبیعی هر فرد است که نتیجه منطقی آن، منع کوچ و انتقال اجباری افراد و گروههاست. اسناد بینالمللی، انتقال و کوچ اجباری افراد را جرم بینالمللی دانسته است و آن را در عناوین «جنایت علیه بشریت» و «جرم جنگی» جای داده است. مقاله حاضر میکوشد در پرتو آموزههای قرآنی و با روش تطبیقی، ابعاد پدیده کوچ و انتقال اجباری را در دو نظام حقوقی بینالملل و حقوق اسلام بررسی و تحلیل کند. در برخی آیات قرآن کریم، عنوان «اخراج از دیار» آمده است که نزدیکترین مفهوم به پدیده کوچ و انتقال اجباری میباشد. به روایت قرآن، ادیان الهی همواره از پیروان خود پیمان گرفتهاند که با یکدیگر ستیز نکنند و یکدیگر را از محل سکونت خود بیرون نرانند. سنّت نبوی نیز به وسیله منشور مدینه، همین روش را تأیید کرده است. اصول کرامت انسانی، وحدت بشری و عدم تبعیض، مبانی مشترک نظامهای بزرگ حقوقی در حمایت از حق بر باقیماندن در منطقه سکونت است. از منظر قرآن و آموزههای اسلامی، «وفای به پیمان و عهد»، «حمایت و پشتیبانی» و «مقابله»، رهیافتهایی در برابر پدیده کوچ و انتقال اجباریاند.
آزادی سکونت
کوچ و انتقال اجباری
کرامت ذاتی انسان
آیات اخراج از دیار
استضعاف و استکبار
2015
09
23
89
118
https://www.sijl.ir/article_134841_e8dab227ba5eb2e11d8bd0c5adbbbfb3.pdf
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی
1394
3
3
«پیشگیری اجتماعی از جرایم جنسی» در قرآن
علی
محمدی جورکویه
«روابط جنسی خارج از مقررات ازدواج» از جمله جرایمی است که به شدت یکی از ارزشهای اساسی جامعه اسلامی (نسل) را در معرض خطر قرار میدهد. این پدیده اجتماعی، از عوامل گوناگونی سرچشمه میگیرد و سیاست جنایی اسلام برای مبارزه با آن، تدابیر متعددی را در سطوح مختلف اندیشیده است.قرآن کریم به عنوان یکی از منابع اصلی احکام، در سطح پیشگیری اجتماعی از جرایم جنسی، تدابیر عامی مانند: اعطای بینش، تقویت ایمان، تقوامحوری، خداناظری، آموزش، بازشناسی نقش خانواده و رفع نیاز اقتصادی، و تدابیر خاصی همچون: تشریع، تشویق و تسهیل ازدواج، حیا، کنترل نگاه، پرهیز از اختلاط، اصلاح روابط اعضای خانواده در درون خانه، اصلاح روابط زن و مرد و بزهپوشی، اندیشیده است. این تدابیر میکوشند از سویی، آستانه مقاومت فرد را در برابر کششهای غریزه جنسی افزایش دهند. از سوی دیگر، عوامل فردی و اجتماعی و نیز درونی و بیرونی جرایم جنسی را خنثی نمایند.
پیشگیری اجتماعی
جرایم جنسی
غریزه جنسی
اخلاق جنسی
سیاست جنایی اسلام
2015
09
23
119
148
https://www.sijl.ir/article_134842_403559e19119e12ff1e2781085f318d6.pdf
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی
1394
3
3
«حق انتقاد» از منظر قرآن و سنّت
محمدجواد، محمدهادی، محمدحسن
نجفی، مفتح، موحدی ساوجی
«انتقاد» به عنوان یکی از مهمترین مظاهر آزادی بیان، محک مناسبی برای سنجش مردمیبودن نظامهای سیاسی است. در نظام اسلامی که در دو مرحله حدوث و بقا، نیازمند رضایت عمومی میباشد، «نقد حاکمان» یا «نقد رفتار حاکمان»، حق شهروندان یا به نوعی تکلیف آنان به شمار میآید. این حق و تکلیف که مستفاد از آموزههای دینی است، به وسیله افراد به صورت مستقل یا در قالب تشکلهای مدنی و احزاب سیاسی یا در ساختار نهادهای سیاسی قابل اعمال میباشد و نظام اسلامی، به تأمین و تضمین بهکارگیری این حق از سوی شهروندان موظف است. نوشتار حاضر ضمن بررسی مفهوم انتقاد و تفاوتهای آن با مفاهیمی چون عیبجویی، آزادی بیان و مخالفت، با بهرهگیری از آیات قرآن کریم و سخن و سیره پیشوایان معصوم، به تبیین جایگاه و مبانی این حق پرداخته است و این فرضیه را مطرح میکند که منتقد در نظام سیاسی اسلام، از مصونیت برخوردار است و حتی در فرض تجاوز از مرزهای انتقاد، حاکمیت باید به نفع حق عمومی، از حق خویش بگذرد.
حق بر انتقاد
سنّت معصومان
شهروندان
نظام اسلامی
آزادی بیان
2015
09
23
149
170
https://www.sijl.ir/article_134843_1005f9ad161fa20d72c3ce319e1f32db.pdf
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی
1394
3
3
اصل رحمت در حکمرانی از منظر قرآن
محمد جواد،سید احمد
ارسطا، حبیب نژاد
هر نظریهای در باب حاکمیت، بر اصول و قواعدی مبتنی است که بنیانهای آن نظریه را در ساحات و حوزههای گوناگون مشخص مینماید. در این میان، نظریه اسلام در باب حاکمیت، بر پایه بنیانهای وحیانی استوار شده است که از کتاب، سنّت و عقل، قابل استخراج میباشد. یکی از مهمترین مبانی دیدگاه اسلام در موضوع حاکمیت، اصل رحمت است که به عنوان یک اصل و قاعده، کمتر توجه شده، به ندرت به جنبههای اجتماعی آن و آثاری که در فقه سیاسی و حقوق عمومی بر جای میگذارد، توجه شده است.مقاله حاضر میکوشد با استفاده از آیات قرآن کریم، پس از تبیین مفاد اصل رحمت و ادله آن، به جایگاه محوری این اصل در تعامل خداوند با مخلوقاتش بپردازد و از آنجا لزوم رعایت این اصل به وسیله حاکمان و زمامداران مسلمان را در حوزههای گوناگون تقنین، اجرا و قضا استنتاج نماید و سپس با اشاره به جریان این اصل در لایههای گوناگون حکومت دینی و حتی در رابطه اقشار مختلف مردم با یکدیگر، آثار فقهی و حقوقی آن را بررسی کند.
رحمت
حکمرانی
حاکمیت
اخلاق الهی
حکومت اسلامی
2015
09
23
171
193
https://www.sijl.ir/article_134844_a8e8baed931fe2563b4185d52c8b0936.pdf