نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران و عضو انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه (adehabadi@ut.ac.ir).

چکیده

آیه 33 سوره اسراء از شهرت تاریخی برخوردار است؛ زیرا معاویه با تمسک بدان و به‌بهانه اینکه ولیّ دم خلیفه مقتول است، از بیعت با امام علی† سر باز زد. این آیه از شهرت فقهی نیز برخوردار است؛ زیرا احکام متعدد فقهی همچون «اصل حرمت قتل هر انسان فارغ از دین و وضعیت او»، «ضابطه قصاص نفس» و «مشروعیت قصاص» از آن قابل استخراج است، ولی بی‌شک یکی از فرازهای مهم آیه، عبارت «مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً» می‌باشد که در شمول آن بر برخی موارد تأملاتی است؛ مانند «مرتکب جرم حدی مستوجب سلب حیات که به‌وسیله غیرامام و حاکم به‌قتل رسیده است»، «قاتلی که به‌وسیله غیر ولیّ دم و مأذون ازسوی او کشته شده باشد»، «کسی که کشته شده است و قاتل ادعا می‌کند در دفاع مشروع او را کشته است، بی‌آنکه بتواند اثبات کند» و... .
مقاله حاضر ضمن بیان شأن نزول آیه و اصل حرمت قتل، به تبیین و تطبیق یا عدم تطبیق عبارت «مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً» بر موارد مشکوک می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها