نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر مؤسسه تمهید (hamed.marefat@gmail.com). عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی العالمیة و عضو انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه (m_qafori2005@yahoo.com).
چکیده
بر اساس برخی نظریه‌ها بخش زیادی از ظرفیت فقهی قرآن کریم همچنان به‌حالت قوه باقی مانده است و درصورت مراجعه مجدد و تغییر نگرش به قرآن، مدارک قرآنی احکام و قواعد فقهی قابل افزایش است. پژوهش حاضر با روش مقایسه و تحلیل می‌کوشد در محدوده نُه قاعده فقهی، نخست میزان آیات مورد استناد را شمارش کند، سپس آیات دیگری را که ازلحاظ لفظی، محتوایی یا حکمی، مشابه آیات مورد استناد بوده، شناسایی کند. ضمن آنکه به‌روش جامع‌نگری، آیاتی را که می‌تواند به‌عنوان مستند فقهی قرار گیرد، به‌دست آورد. نتایج پژوهش آن شد که درمورد نُه قاعده فقهی در کتب گوناگون، درمجموع هجده آیه مورد استناد فقها قرار گرفته است. 34 آیه جدید نیز که مشابه آن آیات بودند و تقریباً در همان سطح دلالی قرار دارند، شناسایی و عرضه شد. افزون‌براین نگاه جامع‌نگرانه در تمامی قواعد نُه‌گانه جاری بود و توانست با ضمیمه ده‌ها آیه به یکدیگر، مستند قابل اعتمادی برای هریک از قواعد ایجاد می‌کند. این نتایج که فقط در محدوده نُه قاعده به‌دست آمد، به‌روشنی نشان می‌دهد مدارک قواعد فقهی قابل توسعه بوده، تعداد آیاتی از قرآن کریم که ظرفیت فقهی دارند، بیش از مقداری است که تاکنون شناسایی شده است.
کلیدواژه‌ها
)