نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 فارغ التحصیل دکتری فقه و حقوق دانشگاه تهران
2 دانشکده الهیات دانشگاه تهران
3 عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی العالمیة و سردبیر مجله فقه اهل بیت عربی
چکیده
انتقال قهری مالکیت میّت به ورثه، از حقوق خصوصی افراد تلقی میگردد و دخالت نهاد حاکمیت در آن ازمنظر حقوقی با ابهاماتی روبهرو میباشد. در نحوه تملیک ارث، قانون مدنی به فطریبودن آن تصریح میکند. برخی نیز بدون ریشهیابی مسئله، به عقلاییبودن و مقتضیات زندگی اجتماعی آن بسنده کردهاند. این بحث با تبیین کیفیت تملیک در ارث ازمنظر آیات قرآن کریم، بهدنبال بیان منشأ و اعتبار حقوقی مالکیت در ارث در نظام حقوق اسلامی است که میتوان در پرتو آن به تفسیر قوانین تشریعی و فلسفه احکام پرداخت و وجه دخالت شارع و نهاد حاکمیتی در آن را تبیین کرد.
ازمنظر قرآن کریم، این حق خصوصی ریشه در حقوق عمومی دارد و وجه اعتبار حقوقی آن برخلاف نظریه مشهور (فطری)، اثبات مجعولیت آن به جعل شارع است؛ هرچند این جعل با فطرت نیز تناسب دارد که با تشریح ادله قرآنی در مستندات چهارگانه استخلاف، تخویل، جعل و تعیین الهی به تبیین مدعی پرداخته شد؛ درنتیجه با توسعه ادله قرآنی مبیّن نهاد تملیک در ارث، به تبیین مناسبی از جایگاه حقوقی آن در نظام حقوق اسلامی میتوان منتهی شد.
کلیدواژهها