نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو هیئت علمی گروه حقوق و فقه اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (قم)
چکیده
علیرغم نظر مشهور فقهای امامیه و عامه که قائل به مشروعیت داوری یا تحکیم شده‌اند، برخی فقها مشروعیت آن را نپذیرفته‌اند و هر دو گروه به برخی آیات و روایات متوسل شده‌اند. از آنجا که مبانی و ادله قرآنی بدلیل قطعیت سند اهمیت بسزایی دارند و کمتر نسبت به سایر ادله فقهی مورد مناقشه قرار گرفته اند؛ لازم است موقعیت نهاد داوری و ماهیت آن در قرآن بررسی شده و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا حق استفاده از داوری در آیات قرآن مورد حمایت قرار گرفته‌است؟ در صورتی که پاسخ مثبت است، نحوه دلالت و حدود آن چگونه است؟
دراین نوشتار با محوریت آیات شریف قرآن و سعی بر عدم ورود به سایر ادله فقهی از میان دو نظریه توکیل و قضاوت تحکیمی در خصوص ماهیت داوری، ماهیت قضائی داوری با استفاده از آیات مرتبط با لزوم بی طرفی و عدالت صادر کننده حکم و همچنین آیه نشوز زوجین، ماهیت صحیح قلمداد شده‌است و براساس ماهیت مشترک، همپوشانی نهاد «داوری» در حقوق با نهاد «قضاوت تحکیمی» در فقه از آیات استنتاج شده‌است. همچنین با قابل مناقشه دانستن آیات مورد تمسک قائلین به عدم مشروعیت قضاوت تحکیمی، از میان آیات مطروحه از جانب قائلین به مشروعیت این نهاد، تنها دلالت آیه مربوط به نشوز زوجین بر تحکیم پذیرفته شده‌است و با رد نظریه ارشادی بودن امر «فابعثوا» و پذیرش وجه مولویت امر در این آیه، قابلیت تعمیم آن بر سایر دعاوی و اختلافات غیر خانوادگی به کمک سیره عقلا و اولویت و با مساعدت برخی روایات پذیرفته شده‌است.
کلیدواژه‌ها
)