نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
مدیر گروه فقه و حقوق و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده
حقوق کیفری را می‌توان به یک شکل سه ضلعی تشبیه کرد که یکی از اضلاع مهم آن جرم و یا پدیده مجرمانه است؛ شناخت ماهیت و مفهوم جرم از اهمیت زیادی برخوردار است؛ در نظام جزایی اسلام یکی از موضوعات قابل بحث، مفهوم و ماهیت جرم است؛ برخی آن را امور ممنوع شرعی می‌دانند که خداوند با وضع کیفر حد (به معنای اعم) یا تعزیر مشخص کرده است. امور ممنوع شرعی، یا ارتکاب رفتار نهی شده و یا ترک رفتاری که «مأمور به» است، می‌باشد؛ از طرف دیگر، مهم‌ترین منبع شریعت قرآن است؛ جرم در این منبع مهم چگونه تعریف و بازشناسی می‌شود؟ سوال اصلی این است که در قرآن کریم بر چه رفتاری جرم اطلاق می‌شود و اساسا ماهیت جرم در قرآن چیست؟ در این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و مستند به قرآن و روایات تفسیری به مفهوم و ماهیت جرم (در معنای حقوقی آن) پرداخته شده است؛ به نظر می‌رسد جرم در زبان قرآن، عبارت از انجام دادن رفتاری است که شارع آن را منع کرده و براى آن کیفر قرار داده است. به عبارت دیگر، جرم یعنی مخالفت با اوامر و نواهى شارع مقدس که غالبا جنبه اجتماعی دارد. در نهایت جرم از نگاه قرآن کریم ماهیت گناه، - و از جمله هنگام نزدیکی معنای آن به معنای جرم اصطلاحیِ دارای مجازات– واقعی بوده و بر اساس مصالح و مفاسد واقعیه از طرف شارع مشخص شده است.
کلیدواژه‌ها
)