نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه
چکیده
حقوق کیفری را به یک شکل سه‌ضلعی می‌توان تشبیه کرد که یکی از اضلاع مهم آن، جرم یا پدیده مجرمانه است. شناخت ماهیت و مفهوم جرم از اهمیت بسیاری برخوردار است. در نظام جزایی اسلام، یکی از موضوعات قابل بحث، مفهوم و ماهیت جرم است. برخی آن را امر ممنوع شرعی می‌دانند که خداوند با وضع کیفر حد ـ به‌معنای اعم ـ یا تعزیر مشخص کرده است. امر ممنوع شرعی عبارت است از ارتکاب رفتار نهی‌شده یا ترک رفتاری که «مأمورٌ به» می‌باشد. ازسوی‌دیگر مهم‌ترین منبع شریعت، قرآن کریم است. جرم در این منبع مهم چگونه تعریف و بازشناسی می‌شود؟ پرسش اصلی این است که در قرآن کریم بر چه رفتاری جرم اطلاق می‌شود و اساساً ماهیت جرم در قرآن کریم چیست؟
در نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی و مستند به قرآن و روایات تفسیری، به مفهوم و ماهیت جرم ـ در معنای حقوقی آن ـ پرداخته شده است. به‌نظر می‌رسد جرم در زبان قرآن کریم عبارت از انجام‌دادن رفتاری است که شارع آن را منع کرده و براى آن کیفر قرار داده است. به‌عبارت‌دیگر جرم یعنی مخالفت با اوامر و نواهى شارع مقدس که غالباً جنبه اجتماعی دارد؛ بنابراین جرم از نگاه قرآن کریم ـ ازجمله هنگام نزدیکی معنای آن به معنای جرم اصطلاحیِ دارای مجازات ـ با مفاهیمی مانند «سیئه»، «اثم» و... و ذکر مصادیق مجرمانه تبیین شده و بر اساس مصالح و مفاسد واقعیه ازسوی شارع مشخص شده است.
کلیدواژه‌ها
)